Tiêm chủng là một trong những biện pháp y tế công cộng hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh tật nguy hiểm, đặc biệt trong giai đoạn sơ sinh và trẻ nhỏ khi hệ miễn dịch còn non yếu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm chủng giúp ngăn ngừa hơn 20 bệnh truyền nhiễm, trong đó nhiều bệnh có thể đe dọa tính mạng nếu trẻ mắc phải ở những năm đầu đời [1].

Ở Việt Nam, Bộ Y tế đã xây dựng lịch tiêm chủng cụ thể theo từng độ tuổi, bao gồm các loại vaccine trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia (miễn phí) và vaccine dịch vụ (có thể tiêm thêm tùy điều kiện).

1/ Lịch tiêm chủng cơ bản theo chương trình quốc gia

Dưới đây là lịch tiêm chủng được Bộ Y tế Việt Nam khuyến nghị, áp dụng cho trẻ sơ sinh đến 24 tháng tuổi [2]:

Sơ sinh (trong 24 giờ sau sinh):

– Viêm gan B (mũi 1)

– BCG (lao)

2 tháng tuổi:

– Vaccine 5 trong 1 (mũi 1): Phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, Hib

– Uống bại liệt (bOPV mũi 1)

3 tháng tuổi:

– 5 trong 1 (mũi 2)

– Uống bại liệt (mũi 2)

4 tháng tuổi:

– 5 trong 1 (mũi 3)

– Uống bại liệt (mũi 3)

9 tháng tuổi:

– Sởi (mũi 1)

18 tháng tuổi:

– 5 trong 1 (mũi nhắc)

– Sởi – Rubella (mũi 2)

– Uống bại liệt (mũi nhắc)

Ngoài các mũi trên, một số địa phương cũng tiêm thêm vaccine IPV (bại liệt bất hoạt) theo hướng dẫn mới của Bộ Y tế.

2/ Các vaccine dịch vụ nên tiêm thêm

Tùy điều kiện và sự tư vấn của bác sĩ, cha mẹ có thể cân nhắc tiêm thêm các loại vaccine dịch vụ để tăng cường khả năng bảo vệ cho trẻ. Theo khuyến nghị từ CDC (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ) [3], các vaccine nên cân nhắc gồm:

– Phế cầu (Synflorix hoặc Prevenar 13): Phòng viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não. Bắt đầu tiêm từ 6 tuần tuổi.

– Rota virus: Phòng tiêu chảy cấp do virus Rota. Tiêm đường uống, bắt đầu từ 6 tuần tuổi, tối đa trước 8 tháng tuổi.

– Cúm mùa: Tiêm hằng năm từ 6 tháng tuổi trở lên.

– Thủy đậu: Một mũi từ 12 tháng tuổi, có thể nhắc mũi 2 sau 4–6 tuần.

– Viêm não Nhật Bản: Bắt đầu từ 12 tháng tuổi, tiêm 2 mũi cách nhau 1–2 tuần, nhắc lại sau 1 năm.

– Tả, thương hàn: Thường tiêm khi trẻ >2 tuổi, đặc biệt nếu sống ở vùng có dịch lưu hành.

3/ Lưu ý khi đưa trẻ đi tiêm

Theo dõi sức khỏe trẻ: Trẻ cần khỏe mạnh, không sốt, không nhiễm trùng cấp tính trước khi tiêm.

Ở lại theo dõi sau tiêm 30 phút để phát hiện sớm phản ứng bất thường.

Theo dõi tại nhà 48 giờ đầu: Quan sát các dấu hiệu sưng đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, quấy khóc… và đưa đi khám nếu có biểu hiện nặng.

Lưu giữ sổ tiêm chủng đầy đủ để đảm bảo không bỏ sót mũi quan trọng.

4/ Kết luận

Lịch tiêm chủng cho trẻ là một phần thiết yếu trong chăm sóc sức khỏe trẻ nhỏ, giúp phòng ngừa các bệnh nguy hiểm và nâng cao chất lượng sống cho cả gia đình. Cha mẹ nên tuân thủ đúng lịch tiêm, không trì hoãn, và chủ động theo dõi các mũi cần thiết để bảo vệ trẻ một cách toàn diện.

Tài liệu tham khảo:

[1] World Health Organization (WHO). “Immunization coverage.” https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/immunization-coverage

[2] Bộ Y tế Việt Nam. “Lịch tiêm chủng mở rộng dành cho trẻ em dưới 2 tuổi.”

[3] Centers for Disease Control and Prevention (CDC). “Recommended Child and Adolescent Immunization Schedule.” https://www.cdc.gov/vaccines/schedules/